De strijd van Gabriëlle Kok tegen de windmolens op het Maasvlaktestrand

Rotterdam - In een stad als Rotterdam gebeuren voortdurend dingen die het daglicht niet kunnen verdragen. Naar die zaken gaan we op zoek. Naar onthullingen en schandalen van toen. En van nu. Deze week: Gabriëlle Kok.

Door Nico Haasbroek en Emile van de Velde

Gabriëlle Kok (53) woont in Schiedam en is fotograaf en jurist, maar in deze serie figureert zij vooral als kritische burger. ‘Ik ben altijd dol geweest op de Rotterdamse haven, maar die liefde is nu wel voorbij.’

Jij zegt liever met ontdekkingen dan onthullingen bezig te zijn.

“Ja, ik ben geen professionele journalist. Onthullingen kunnen heel spannend zijn en hebben ook een functie, maar tegenwoordig volgen onthullingen elkaar zo snel op dat de functie misschien een beetje verloren gaat. De dingen waar ik in het leven tegenaan loop zou ik liever ontdekkingen willen noemen.”

Wat zie je als je enigszins filosofisch met dit onderwerp omspringt?

“Ik woon aan de Maasmond, dat is eigenlijk mijn uitgangspunt. En er zijn op het ogenblik een heleboel dingen die mensen bedreigen, oorlogen, klimaatverandering, en ik denk dat je dat hier extra goed ziet en voelt. Daarom zou ik aandacht willen vragen voor hoe je naar de haven zou kunnen kijken. Die hebben we leren kennen als een groot industrieterrein, maar eigenlijk is de haven, vooral de Tweede Maasvlakte, ook onze buffer tegen de zee. Maar zo wordt die haast nooit gezien. In filosofische zin zou je kunnen zeggen dat er veel op ons af komt en dat je daar wat mee zou kunnen/ moeten doen, maar daarvoor moet ook de wil aanwezig zijn. En die wil wil ik graag opzoeken. Ik denk dat iedereen wel beschermd wil worden tegen water en andere vormen van aantasting van ons leefmilieu. Als bewoner stel ik vast dat het hier eigenlijk heel vies is. Bij overheden is er niet veel bereidheid om die viesheid aan te pakken. Die ligt ten grondslag ligt aan bijvoorbeeld gezondheidsproblemen, ook dat mensen depressief worden omdat het in de Rijnmond zo grijs is allemaal. We zijn vervreemd van onze natuur.”

Je vat het woord vies wel breed op.

“Ja. Ik kan er wel allemaal namen aan plakken, maar het is gewoon vies. Het valt me op dat mensen weinig oog voor hun omgeving hebben en in zichzelf gekeerd zijn. Altijd met koptelefoons op. Als mensen zich niet prettig voelen, gaan ze niet zo bewust met hun omgeving om. De viezigheid strekt zich dus ook uit tot wat mensen allemaal uit de auto gooien en in het water dumpen, zonder acht te slaan op de negatieve gevolgen. Ook voor hun zelf trouwens.”

Ben je bang dat Poetin het op onze haven gemunt heeft?

“Niet bang, maar ik ben me er wel bewust van. Ik heb al mijn hele leven van mijn ouders geleerd dat de Rotterdamse haven een doelwit  is. Dat was ie in de Tweede Wereldoorlog ook, er werd veel gebombardeerd. Als Pernis wordt geraakt, zijn  wij ook weg, zei mijn moeder altijd. Nu moet je wel een stukje rijden voor je in de haven bent en toch zitten we er middenin. Dat is het rare eraan. Bijna een paradox.”

Wat is of was jouw grootste ontdekking?

“Toen ik tijdens de eerste lockdown op het strand van de Maasvlakte aan het wandelen sloeg, ontdekte ik wat een schitterende natuur daar eigenlijk is. Als je achter de duinen van de Maasvlakte kijkt, dan weet je niet wat je ziet. Zo mooi. Je mocht in de lockdown eigenlijk de deur niet uit, maar ik ging toch, ’s morgens vroeg en wat ik zag was een weelde aan zeeleven: zeehonden, vogels, schelpen, kwallen, zeesterren, vissen. Het water is helder. Een uniek stuk natuur. En door de lockdown kon die natuur zich in alle rust ontplooien.”

Maar toen kwam je op het spoor van de windmolens.

“Ja, ik hoorde heel toevallig tijdens een van de wandelingen dat er op het strand windmolens zouden worden gebouwd. Toen dacht ik, wat raar. Dit strand is bij de aanleg van de Tweede Maasvlakte toch aangelegd voor de burgers van het Rijnmondgebied. Er verdween daarbij namelijk veel natuur en recreatiegebied. En het strand was onderdeel van een heel uitgebreid compensatieverhaal. Ik ben daar als gealarmeerde burger ingedoken.”

Hoe doe je dat?

“Op de site van de gemeente Rotterdam kun je heel veel vinden. De gemeente had net vergunning aan Eneco verleend voor het bouwen van die windmolens. Je mag dan nog zogenaamde zienswijzen indienen. Maar nu komt het: Eneco was net verkocht aan twee Japanse bedrijven en de gemeente Rotterdam bezat daar een groot aandeel in. Ik geloof ongeveer 33 procent. Dus de gemeente strijkt, als ik het goed heb, ruim een miljard op van Eneco. Ben je dan in een neutrale positie? Verder is de gemeente Rotterdam voor 70 procent aandeelhouder van het Havenbedrijf. Kortom, we verkopen een elementair iets als een energiebedrijf aan Japanners en die gaan er om het even zo te zeggen met het geld van door en daar leveren wij ook nog eens onze kust voor in. Met het argument dat het voor de groene energie is. Maar zo groen is het allemaal niet. Ik ben niet tegen windmolens, maar die zijn niet zaligmakend. zeker niet op die plek.”

Tot wie heb jij vervolgens je protest gericht?

“Ik heb zienswijzen ingediend bij de gemeente Rotterdam. En ik was niet de enige. Er waren er wel meer dan honderd. Van kitesurfers tot de vogelwacht tot gebruikers van het naaktstrand. Die vonden allemaal dat het strand ons en de dieren toekomt. Mijn vraag was vooral of die windmolens niet op de dijk konden worden geplaatst, maar als je iets vraagt dan krijg je zelden een behoorlijk antwoord. En als je geen zienswijzen indient, dan kun je niet in beroep gaan bij de Raad van State.”

En dat wilde jij maar al te graag.

“Ja, het Europese Hof heeft vorige jaar een advies uitgebracht. Het indienen van zienswijzen mag geen voorwaarde zijn om naar de rechter te kunnen stappen. Omdat je het mensen dan te moeilijk maakt om naar de rechter te kunnen gaan. Ik ben er achter gekomen dat overheden de toegang tot de rechter bemoeilijken. Je krijgt zogenaamd inspraak, maar dat levert vaak niets op. Die schijnprocedures zijn onverdraaglijk en onrechtmatig. Voor mij kostte het indienen van beroep 181 euro aan griffierecht. Dat is weer een drempel om bij de rechter te komen. Als je niet deskundig bent, dan moet je een advocaat inhuren. Kost veel geld. Drempel twee. In beroep moet je aangeven waarom je denkt dat zo’n vergunning onrechtmatig verleend is. Nou, hier worden alle Europese natuurregels niet toegepast. Dan wordt er in dure rapporten geschreven dat het om een industriegebied gaat waar sowieso niet veel natuur voorkomt. En dat terwijl het Havenbedrijf nota bene zelf een website heeft waar je alle planten en dieren in de haven kunt opzoeken. Vaak bijzondere soorten. Ook is de hele Noordzee een beschermd natuurgebied, maar onze overheid zegt: het strand hoort daar niet bij. Daarom blijven die vogels zeker boven de zee vliegen.”

Wat heb je de Raad van State precies verzocht?

“Om de vergunning te vernietigen, in elk geval zo dat er geen windmolens op het strand komen te staan. Maar ook om de vraag te beantwoorden wie in dit geval belanghebbende is. Volgens de Europese wetgeving mag iedereen opkomen voor de bescherming van de natuur. Daar kan een lidstaat zelf nog wat aan beperken maar dat moet wel redelijk zijn. Ik heb gezegd: Ik woon in de haven en ik krijg alle vervuiling, stank, licht, lawaai en afval cadeau, maar daar mag ik niets over zeggen. En ik moet steeds verder van huis om een stukje natuur te vinden, maar daar mag ik ook niks over zeggen. Dat geldt voor heel veel mensen. Is het niet vreemd dat ik als burger niks mag vinden en de overheid alles ongestraft lijkt te (mogen) doen. Dat kan toch niet?”

Wat denk je dat ze jou gaan antwoorden?

“Daar ben ik heel benieuwd naar. Het zijn heel belangrijke vraagstukken: bescherming van de natuur en bescherming van de rechtstaat, daar gaat het om. Ik denk dat de Raad van State er mee in de maag zit. Ik heb het ze heel lastig gemaakt. De voorzitter maakte mij tijdens de hoorzitting wel een compliment en zei dat ik mijn beroepschrift goed onderzocht, onderbouwd en helder opgeschreven heb. Als ik geen gelijk krijg, dan kan ik nog naar het Europese Hof van Justitie stappen.” 

Wat zou er over Rotterdam nog onthuld moeten worden?

“Ik zou wel beter uitgezocht willen zien hoe de verhouding is tussen de gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf en hoe het met de onderlinge machtsverhoudingen zit. Wie controleert wie? Dat is volstrekt onduidelijk. Waarom moet een overheid ondernemen? Dat zou niet door elkaar moeten lopen. Hoe kan je de belangen van de burger beschermen als je tegelijk op winst gericht bent? En hoe gaat de gemeente met de natuur om in relatie tot de haven? Met de verwachte zeespiegelstijging? Ons welzijn en onze gezondheid? Daar mag wel wat meer zicht op komen. We moeten veel zuiniger zijn, op het recht en de natuur.”