Vrijwel geen spoor van Vliegveld Waalhaven: geen officieel aandenken of paneel, niets
Algemeen 3.506 keer gelezenRotterdam - Voor wie er geen weet van heeft, zal het bedrijventerrein Waalhaven-Zuid absoluut niet herinneren aan het feit dat hier het roemrijke Vliegveld Waalhaven heeft gelegen. Nergens is een officieel informatiepaneel of zijn info-borden van de gemeente Rotterdam te vinden waarop het bestaan en de geschiedenis van dit vliegveld, dat in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw in en om Rotterdam een begrip was, wordt toegelicht.
Door Peter Zoetmulder
Op Waalhaven-Zuid doet alleen het café-restaurant aan de Van Riemsdijkweg, ‘t Vliegveld, met een groot dubbeldekker vliegtuig logo, denken aan het oude vliegveld. Bij de ingang prijkt gelukkig een mooie fotovergroting van het toenmalige restaurant op het vliegveld. In het gezellige, typisch Rotterdamse havencafé hangen boven de bar ook een paar kleine foto’s van vliegveld Waalhaven, maar meer informatie ontbreekt helaas. Toch wordt de historie zo in ere gehouden.
Lees verder onder foto:
Café-restaurant ‘t Vliegveld op Waalhaven-Zuid, vrijwel het enige wat herinnert aan het oude vliegveld Waalhaven. Foto: Peter Zoetmulder
Een duidelijk verschil in beleving echter met voormalig vliegveld Ypenburg - tegenwoordig een Haagse nieuwbouwwijk - waarvan het bestaan nog heel tastbaar en zichtbaar is. Daar is het karakteristieke luchthavengebouw met kleine verkeerstoren (zwaar beschadigd in mei 1940) hersteld en behouden gebleven. Ook is in de laagbouw van de naoorlogse verkeerstoren (op grens Nootdorp) de koffie & frozen yoghurt bar ‘De Verkeerstoren’ gevestigd met daarbij een informatiebord over de geschiedenis. In de koffiebar zijn tevens diverse oude attributen en vele oude ansichten te zien. En, op 4 oktober 2020 is op Ypenburg nog het grote kunstwerk Ling Zhi Helicopters onthuld, dat op de locatie van het voormalige vliegveld staat en haar historie en het ontstaan van de nieuwbouwwijk verbindt.
Ook geen naoorlogs aandenken
Natuurlijk is op vliegveld Waalhaven nagenoeg alles verwoest in de oorlog, maar er is ook geen spoor te vinden van een officieel, naoorlogs aandenken aan het vliegveld. Het enige wat er is: een kleine en momenteel onverzorgd ogende gedenkplaat, onopvallend op het grasveld bij het Parmentierplein, onthuld in 2016 en die herinnert aan de aanval van het Britse 600e squadron op vliegveld Waalhaven op 10 mei 1940, gericht tegen de Duitsers. Zeven van de 13 bemanningsleden kwamen hierbij om. Een monument voor de ruim vijftig, in mei 1940 op vliegveld Waalhaven gesneuvelde Nederlandse militairen is er trouwens niet...
Lees verder onder foto:
De plaquette (gedenkplaat) die herinnert aan de Britse luchtaanval tegen de Duitsers op Waalhaven: de tekst is nauwelijks meer te lezen en de locatie oogt onverzorgd. Foto: Peter Zoetmulder
Straatnamen
Wat de oplettende kijker wel tegenkomt in Waalhaven-Zuid is een flink aantal straatnaambordjes van Nederlandse luchtvaartpioniers, vliegtuigbouwers en vliegers, onder wie Anthony Fokker, Albert Plesman, Van Weerden Poelman, Parmentier en Smirnoff. Opvallend is dat anno 2021 een straatnaambordje voor Frits Koolhoven nog steeds ontbreekt. Deze zeer productieve vliegtuigbouwer/ontwerper had voor de oorlog jarenlang een fabriek op vliegveld Waalhaven met op het laatst meer dan duizend werknemers, maar wordt officieel nog altijd doodgezwegen in Rotterdam. Dit is te wijten aan het driejarig, voornamelijk ‘slapend’ lidmaatschap van Koolhoven van de NSB in de oorlogsjaren. Na de oorlog werd Koolhoven na bijna zeven maanden opsluiting in een interneringskamp overigens vrijgesproken, maar bleef in veler ogen een ‘besmet’ persoon. Als gebroken man overleed hij in juli 1946.
Het ontbreken van een Koolhoven straatnaam in Rotterdam staat in schril contrast tot gemeenten als Rijswijk, Den Haag (Ypenburg), Teylingen (Sassenheim), Soesterberg (Soest), Utrecht en de plaats Schiphol-Rijk. Daar wordt zijn onbetwistbare betekenis als luchtvaartpionier en vliegtuigbouwer wel op waarde geschat met een straatnaamvermelding.
Tastbare herinnering
Voor een echt tastbare herinnering aan vliegveld Waalhaven kon men pas in 2014 terecht aan - hoe verwarrend - de geheel andere kant van Rotterdam, in het noorden bij Rotterdam The Hague Airport (voorheen vliegveld Zestienhoven)! Daar werd toen Brasserie Waalhaven geopend, waarvan het gebouw een replica is van het befaamde café-restaurant Waalhaven, dat in de vooroorlogse jaren op het toenmalige vliegveld stond. Het nagebouwde pand bij Zestienhoven (pardon, Rotterdam The Hague Airport) ligt pal aan de start- en landingsbaan, achteraan op de luchthaven aan de Malpensabaan. In de horecagelegenheid werd de herinnering aan het verdwenen Waalhaven levend gehouden met een fors aantal vergrotingen van foto’s van historische vliegtuigen en het oude vliegveld. Tevens was er een ‘Wall of Fame’ van Nederlandse vliegtuigbouwers aangebracht aan de muur.
Lees verder onder foto:
De in 2014 bij Zestienhoven geopende replica Brasserie Waalhaven van het oude restaurant, is dit jaar gesloten. Foto: Peter Zoetmulder
Verleden tijd
Maar ook Brasserie Waalhaven is verleden tijd. Het restaurant sloot in voorjaar 2021 de deuren. Momenteel staat het gebouw nagenoeg leeg, op wat interieur en oude foto’s na. Een andere eigenaar gaat er in het najaar van 2021 een nieuw restaurant/loungebar beginnen, Spazio, met een Italiaanse touch. De nadruk gaat liggen op het ‘art deco’ karakter van het gebouw, dat op het origineel uit de jaren twintig is gebaseerd. Het uitzicht op de start- en landingsbaan blijft, maar er blijven alleen nog een paar foto’s van Waalhaven aan de muur hangen. Bijna alle herinneringen aan het oude vliegveld zullen in het nieuwe restaurant voorgoed verdwijnen.
TERUGBLIK: VAN WAALHAVEN NAAR ZESTIENHOVEN
Het huidige bedrijventerrein Waalhaven-Zuid was van 1920 tot de Tweede Wereldoorlog een vliegveld. Na de verwoesting hiervan ontstond er een industriegebied. Aan de zuidzijde maakten ligplaatsen voor de binnenvaart plaats voor dit industrieterrein, waar aan de haven of aan het water gerelateerde bedrijven werden gevestigd.
Op 10 mei 1940 was vliegveld Waalhaven een van de eerste doelen van Duitsers. In de ochtend werd het vliegveld gebombardeerd, waarbij ook de Koolhoven fabriek werd platgegooid, gevolgd door een aanval van Duitse parachutisten en luchtlandingstroepen. Na de oorlog werd het gebied een industrieterrein. Ten noorden van Rotterdam kwam een nieuw vliegveld, Zestienhoven, dat op 1 oktober 1956 officieel werd geopend.
