Zingen tegen de pijn: Achttien jongeren laten op 4 en 5 mei muziek uit concentratiekampen tot leven komen

Rotterdam - Het zijn liedjes vol pijn. Soms om kracht uit te stralen, soms als afleiding van de angst. Achttien jongeren laten op 4 en 5 mei muziek uit concentratiekampen tot leven komen. Vaak zijn het jongeren die zélf oorlog hebben meegemaakt. En dat maakt de voorstelling Rubato niet makkelijk voor ze. ‘Maar we kunnen niet anders’

Door Emile van de Velde

‘Karuna, karuna’, zingt een meisje. Ze staat alleen vooraan op het podium. Achter haar zitten en liggen haar collega-acteurs. Ze zingt dwars door het geluid van oorlog heen. We horen fragmenten uit Oekraïne, Israël, Gaza. Als het lawaai van bommen en granaten wegsterft, zingt ze verder. Er komt een jongen naast haar staan. Ze kijken elkaar aan, de rest van de jongeren kijkt ook naar elkaar. Karuna betekent mededogen. En dat is precies wat een kind zoekt in een oorlog.

Lees verder onder de foto.

Polina en Nour. Foto: Naomi Geeve

Polina is 18, ze woont nu twee jaar in Nederland. Ze woonde met haar opa en oma in de Oekraïense stad Kramatorsk. Polina zong in een bandje, vond theater leuk. Maar dat was voor de lol. Ze maakte plannen voor een carrière als advocaat. Tot de oorlog naar haar stad kwam. “We moesten onder de grond schuilen. Boven de grond gingen mensen dood, stortten gebouwen in. Na een maand oorlog besloot oma dat we weg moesten, ik had een half uur om mijn spullen te pakken. Na een reis van 30 uur, gelukkig reden er nog treinen, zijn we in Polen beland. Daar konden we kiezen waar we heen wilden vluchten. Ik heb voor Nederland gekozen. Later kwam opa ook, hij heeft het lastig, spreekt geen Nederlands of Engels, alleen een woordje Duits.” 

Polina spreekt inmiddels uitstekend Nederlands. Geleerd in een gastgezin en in de Internationale Schakelklas (ISK). Ze is inmiddels klaar met de middelbare school en gaat nu doen wat ze altijd al van plan was: rechten studeren. “Ik ga proberen de Oekraïense en Nederlandse universiteit te combineren.”

En Polina zingt weer. In de voorstelling Rubato. Waar ze opnieuw geconfronteerd wordt met de oorlog. Net als de andere jongeren die meedoen, uit allerlei landen, in leeftijd variërend van 13 tot 19 jaar.

Tweede Wereldoorlog

Nour (15) komt uit Marokko en woont nu anderhalf jaar in Nederland. “Eerst wilde ik niet verhuizen. Ik vond het spannend, heb gehuild. Maar toen mijn moeder uitlegde dat het beter voor mijn toekomst was, ben ik toch vol goede moed gegaan. Op de Wolfert van Borsselen leerde ik de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog kennen. Ik las een boek over een Joodse jongen in een concentratiekamp en was erg onder de indruk. Via meneer Jasper (Vaillant, de regisseur van Rubato) kwam ik in het theater. Maar de pijn van de oorlog leerde ik door de verhalen van mevrouw Boekenstein kennen.

Die mevrouw Boekenstein is belangrijk. Alle jongeren veren op als Vaillant vertelt dat ze volgende week bij de voorstelling zal zijn.

Jappenkamp

Nour: “Ze heeft in een jappenkamp in Indonesië gezeten. We zijn bij haar op bezoek geweest. Ze moest als kind kijken naar vrouwen met een balk tussen hun armen en tussen hun knieën. Die moesten daar dan uren staan en in de zon kijken. De kinderen mochten niet wegkijken want dan werd hun moeder geslagen. Sommige mensen werden blind van de zon. Mevrouw Boekenstein zong ook in het kamp, met de kinderen. Soms zongen de moeders ook mee. Zo lieten ze aan de Japanners zien dat ze niet bang waren. Door die verhalen ben ik de pijn beter gaan begrijpen. En voel ik nu zelf ook beter wat ik zing.”

Lees verder onder de foto.

Polina en Nour treden op 4 en 5 mei op in de voorstelling Rubato. Samen met 16 andere jongeren zingen ze liedjes die in concentratiekampen gezongen werden. Foto: Naomi Geeve

Polina: “Vooral het eerste jaar dat ik hier was, had ik vreselijk last van schuldgevoelens. In Oekraïne gaan mensen dood. Ik zag de beelden in mijn hoofd, het vrat me op van binnen. Mevrouw Boekenstein heeft me geleerd dat je tóch voor jezelf moet kiezen, dat je moet léven. Ik heb nog steeds paniekaanvallen, ook tijdens de repetities voor deze voorstelling. Maar het gaat beter. Ik moet zingen. Tegen de pijn. Ik kan niet anders.”

De voorstelling Rubato is gemaakt in het kader van Theater Na De Dam, een initiatief om 4 en 5 mei van extra betekenis te voorzien in theaters door het hele land. Op 5 mei, Bevrijdingsdag, is er voorafgaand aan de voorstelling een Vrijheidsmaaltijd in de foyer van TR8 aan de William Boothlaan 8. Op Bevrijdingsdag zijn er op meer dan honderd plekken in de stad Rotterdamse Vrijheidsmaaltijden. Op al die plekken eten Rotterdammers Vrijheidssoep met elkaar. Dit jaar is het recept van de soep gemaakt door chefkok Nick Toet, bekend van Youtube, televisie en TikTok. Hij heeft een tomatensoep bedacht, geïnspireerd op de soep van zijn oma. Kijk voor het recept en voor alle locaties op rotterdamsevrijheidsmaaltijden.nl.

Rubato is op 4 en 5 mei te zien bij Theater Rotterdam aan de William Boothlaan 8. Zie ook theaterrotterdam.nl/agenda.