Stapels Rotterdamse kinderboeken, van Kruimeltje tot Ketelbinkie (en nog héél veel meer)

Rotterdam - Stapels en stapels jeugdboeken zijn er geschreven die zich afspelen in Rotterdam. Maar is er iets dat die boeken gemeen hebben? Vier vrienden besloten het uit te zoeken: ze kochten én lazen 140 jeugdboeken uit de periode 1900 tot 1965. Hun bevindingen delen ze in een expositie en in een boek. Dick Venema en Walter Gerritsen van der Hoop vertellen bezoekers er alles over tussen 19 november en 9 januari in de Centrale Bibliotheek.

Door Nynke Vermaat

Van al die kinderboeken is Dick zijn favoriet ‘De verdwenen radiowagen’ van Wim van Helden. “Van Helden was brigadier van de Rotterdamse politie en dit was zijn eerste boek. Hij gebruikte vaak waargebeurde situaties en verzon daar dan een verhaal omheen. Dit boek gaat over boeven die agenten in de val lokken, hun uniform stelen en een bank beroven; de bank waar nu Donner in zit. Dat je die plekken herkent, dat is leuk.”

Walters favoriet is ook een avontuurlijke: ‘Twee jongens in een havenstad’ van P.H. de Wit. “Het is een vooroorlogs boek over twee vrienden die vaak meevaren bij het sleepbootbedrijf van een van hun vaders”, vertelt Walter. “Op een gegeven moment pikken ze een roeiboot en gaan ze door Rotterdam varen op water wat er nu niet meer is. Bijvoorbeeld bij Blaak. Destijds was dat nog niet gedempt, maar wel overkluisd, dus daar kon je onderdoor varen, ook al mocht dat natuurlijk niet.”

Kleine anticlimax: de vier mannen konden geen gemene deler vinden die terugkomt in álle boeken, behalve dan dat ze zich afspelen in Rotterdam. Maar er zijn wel een aantal thema’s te ontdekken: oorlog bijvoorbeeld, de Maas of emancipatie, omdat meisjes op een gegeven moment ook mochten doorleren en werken. “In plaats van zo snel mogelijk kinderen krijgen”, grapt Dick. Schrijvers Christiaan van Abkoude (bekend van Pietje Bell en Kruimeltje) en Wim van Helden (bekend van Commissaris Achterberg) zijn hun eigen thema in de expositie, want die schreven zóveel boeken die zich afspeelden in Rotterdam. Ook bedacht de groep een eigen genre: de ‘refo-lit’. Afgeleid van ‘chicklit’ (vrouwen literatuur), maar dan voor de christelijk-gereformeerde doelgroep.

Ze kochten de Rotterdamse jeugdboeken meestal online. Dat ging opvallend goed. “’De geheime stem uit den Aether’ van Dick Faber, uit de jaren dertig, is nergens meer te vinden”, vertelt Dick. “Maar andere zeldzame boeken hebben we toch kunnen kopen. ‘Twee jongens in een havenstad’ hebben we toevallig gevonden en zijn we daarna nooit meer tegengekomen.”

Walter en Dick zijn op vier zaterdagen aanwezig bij de expositie om verhalen van de stilliggende boeken tot leven te brengen. Walter kijkt ernaar uit om uit te weiden over het thema armoede. “In Rotterdam waren een aantal hele arme buurten, onder andere waar nu het stadhuis is. Daar woonden mensen in hele smalle stegen en sloppen met armoedige huizen. Kinderen gingen niet naar school, zwierven op straat en raakten soms verstrikt in criminaliteit. Een aantal boeken geeft een goed beeld van hoe dat was. Mijn opa’s en oma’s woonden ook in zo’n buurt vroeger, dus daar lees en vertel ik graag over.”

“Waarom we bij 1965 gestopt zijn? Wij zijn allemaal geboren tussen ‘45 en ‘50”, vertelt Dick. “Na ‘65 waren we te oud voor kinderboeken. En we moesten ergens stoppen. Wij hebben onze periode gedaan, maar ik hoop dat er nu mensen opstaan die dit gaan uitzoeken voor jeugdboeken van 1965 tot nu, of van voor 1900.”

De vier hebben niet allemaal 140 jeugdboeken gelezen. Onderling hebben ze de boeken verdeeld. Door middel van uittreksels gaven ze de verhalen aan elkaar door. Toen bedachten ze dat het leuk zou zijn om hun project met anderen te delen. Zo kwamen de expositie bij de bieb en later ook hun eigen boek tot stand. ‘Rotterdamse Jeugdboeken 1900 - 1965’ is te koop bij boekhandel Snoek.

Reserveren voor een ‘tour’ met Walter of Dick kan via: bibliotheek.rotterdam.nl/rotterdamsejeugdboeken