Joodse begraafplaats aan Toepad in Kralingen brengt je naar vervlogen tijden

Rotterdam - Aan het Toepad in de wijk Esch aan de zuidrand van Kralingen ligt een Joodse begraafplaats die in 1895 in gebruik is genomen. Hier staan nu ongeveer 4.300 grafstenen. Een deel daarvan is afkomstig uit Schiedam en Rotterdam-Dijkstraat.

Door Peter Zoetmulder

De Isr. begraafplaats (Toepad 65) heeft weenhuizen aan weerszijden van het toegangshek. Rechts ligt de familiekamer annex opzichterswoning, links de gebedszaal en ernaast - door een luchtspleet gescheiden - het wachthuisje voor de hogepriester.

De gebedszaal.

Op het Toepad zijn onder andere de grafzerken te vinden van David Imanuel de Pinto († 1640) en Abraham d’Oliveyra (1674), overgebracht van de in 1613 gestichte Portugees-Joodse begraafplaats aan de J. van Loonslaan, evenals de grafstenen en stoffelijke resten van de in 1737 gestichte Hoogduitse begraafplaats aan de Dijkstraat (geruimd in 1948).

Holocaustmonument

Op de begraafplaats bevindt zich ook een vrij onbekend, bescheiden Holocaustmonument, ter herinnering aan alle gemeenteleden die in de jaren 1940-’45 ten gevolge van de Duitse terreur het leven lieten. Het door architect S. van Thijn ontworpen gedenkteken werd op 7 september 1947 onthuld. De toenmalige voorzitter van het dagelijks bestuur van de Joodse gemeente hield tijdens de inhuldiging een toespraak waarin hij erop wees dat het monument bedoeld was voor alle Rotterdamse Joden die niet terugkeerden. “Allen worden door ons herdacht. Van groot tot klein. Van geleerd tot eenvoudig. Van rijk tot arm.”

Wanneer je langs de vele jaren oude stenen met Hebreeuwse teksten loopt, waan je je in lang vervlogen tijden. De begraafplaats aan het Toepad is op zaterdag (sabbat) en op joodse feestdagen gesloten. Mannelijke bezoekers dienen uit respect voor de heiligheid van de plek hun hoofd bedekken.

Lang vervlogen tijden...

Oostzeedijk

Aan de Oostzeedijk in Kralingen-West ligt een andere, kleine Joodse begraafplaats. De Oostzeedijk begint bij het Oostplein en gaat in het zuiden over in de Honingerdijk. De oude begraafplaats bevindt zich verborgen achter een muur tussen hoogbouw en een parkeergarage. De meeste graven dateren van 1770 tot 1820, maar de begraafplaats werd al gesticht in 1696. In 1820 werd de begraafplaats gesloten.
In 1976 liet het Gemeentearchief Rotterdam foto’s maken van circa tweehonderd grafzerken op de begraafplaats. Na een periode van verval sinds die jaren werd de locatie gerestaureerd door de stichting Boete en Verzoening.

Joodse begraafplaats Oostzeedijk. 

De begraafplaats is niet toegankelijk, maar aan de zijkant bij de ingang van de parkeergarage, kan je over een hek de begraafplaats zien en krijg je een indruk van deze bijzondere, historische plek.